Interview met Ilja Leonard Pfeijffer over Alkibiades
Het nieuwe boek van Ilja Leonard Pfeijffer is een grote historische en ambitieuze roman over het spectaculaire leven van Alkibiades. Pfeijffers vorige roman was het Boekenweekgeschenk van 2022, Monterosso mon amour. Het Boekenweekgeschenk heeft altijd een beperkte omvang van zo’n 94 pagina’s’. Wat was moeilijker om te schrijven?
"Alkibiades heeft een omvang van zo’n twaalf Boekenweekgeschenken, maar beide boeken zijn op hun eigen manier moeilijk. Een Boekenweekgeschenk luistert nauw: het is moeilijk om een spanningsboog uit te kienen in precies die maximum omvang. Bij een grote roman manier is dat juist op een heel andere manier moeilijk. Fictie met een woordlimiet is eigenlijk raar. Ik heb voor Alkibiades veel research gedaan, veel materiaal verzameld en veel te vertellen, want alles moet de juiste ruimte krijgen. Grote lange spanningsbogen maken die de lezer er wel bijhouden is de opdracht. Het is makkelijk om je te verliezen in een kathedraal van woorden met allerlei kappelletjes, nissen en versierselen. De juiste proportie is dan de kunst."
Ilja Pfeijffer is classicus en heeft ook aan de Leidse universiteit onderzoek gedaan naar en les gegeven over de Griekse oudheid. Toch is dit zijn eerste roman over die tijd en meteen over een figuur die de meeste lezers niet zullen kennen. Waarom juist Alkibiades als hoofdfiguur gekozen en waarom is juist nu het moment om een roman over hem te schrijven?
"Aan de universiteit heb ik kennisgemaakt met zijn levensverhaal. Het idee om een roman aan hem te wijden stamt ook al uit die tijd, want het is zo’n spectaculair levensverhaal, het is net een Netflix-serie. De reden dat het zo lang duurde voor ik de moed heb opgevat is niet die spectaculaire biografie. Alkibiades speelde een hoofdrol in de geschiedenis van Athene toen de democratie daar in verval raakte en zelfs opgeschort werd. Het doet beseffen dat democratie niet vanzelfsprekend is, maar een fragiel en onderhoudsgevoelig bestel is. Er kan een einde aan komen, democratie kan ook ten onder gaan. Het interessante en tegelijk angstaanjagende is dat in de 5e eeuw voor Christus hetzelfde aan de hand was als nu. De opkomst van populisme was toen ook al aan de gang. Vergelijk het met het Turkije van Erdogan, het Brazilië van Bolsonaro, of met Trump in de VS en Putin in Rusland. De vraag dringt zich op of Alkibiades ook een populist was, daar is in de loop van de geschiedenis verschillend over gedacht. Ik wilde hem zichzelf in zijn eigen woorden laten verdedigen. Hij was een briljante man, gedreven door grenzeloze en tomeloze ambitie. Hij was al bij leven erg omstreden en dat is na zijn dood zo gebleven. Ook de antieke bronnen over zijn leven zijn relatief talrijk, maar altijd heel erg gekleurd: men houdt van hem, of men haat hem. Hij was een atypisch soort politicus en legeraanvoerder. Hij werd in zijn eigen tijd al als non-binair gezien, zijn biseksualiteit werd geaccepteerd. Tegenwoordig staat dat opnieuw in de aandacht, dat maakt zijn figuur extra interessant."
De Griekse mythologie wordt nu vaker gebruikt als onderwerp of decor voor romans. Van Barbara Stoks graphic novel over Hipparchia, Madeleine Millers Circe, tot Natalie Haynes boek over het vrouwelijk perspectief in Griekse mythen, De kruik van Pandora. Waar komt die opleving vandaan en past Alkibiades daar ook in?
"Het is inderdaad opvallend. Het zou een kenmerk kunnen zijn van onzekere tijden waarin het lastig is om houvast te vinden. Dat zie je vaker in crisistijden. Het voordeel van de klassieke oudheid is dat het lang geleden is. Aan de kant biedt het houvast: het toont parallellen en een uitkomst. Aan de andere kant voelen de verhalen soms als fantasy, dus het heeft ook een escapistische kant. Die vermenging van fictie en non-fictie is erg interessant. Dat is de reden waarom ik eraan heb gehecht een heel nauwkeurige bronvermelding toe te voegen aan het boek. Dat doe ik om die lezers tegemoet te komen die zeker willen weten dat het echt gebeurd is, waar ze houvast aan kunnen vinden."
Een roman van deze omvang schreef Pfeiffer niet eerder. Kon dat nu pas, nadat La Superba de Libris Literatuurprijs won, Grand Hotel Europa een enorme bestseller werd, nadat de dichtbundel Idyllen gelauwerd werd en nadat hij een Boekenweekgeschenk mocht schrijven?
"Het is mijn meest ambitieuze boek, misschien niet per se mijn magnum opus, dat moet elk volgend boek zijn. Elk nieuw boek moet beter zijn dan het vorige. Twintig jaar geleden had ik Alkibiades niet kunnen schrijven. De ervaring van die andere boeken was nodig om deze roman te kunnen maken. Daarnaast was er nog iets prozaischer nodig: twee jaar geleden ben ik verhuisd en nu heb ik eindelijk een goede werkkamer, dat was nodig voor de research, om alle boeken en papieren over de Griekse oudheid kwijt te kunnen. "
Je zou dus kunnen zeggen dat Alkibiades ook een kind van het nieuwe huis is.